Dirk Pons: ‘De arts M+G kan door de schotten heen breken’

‘Er is geen enkele tak van sport waar de afgelopen decennia zó veel is veranderd als in de zorg.’ Dirk Pons was 21 jaar huisarts en 21 jaar directeur van zorgverzekeraar DSW. Geen gebrek aan hands-on én bestuurlijke ervaring in de zorg dus. Een interview over artsenschaarste, het trieste van risicoselectie en solidariteit.

U vertrok op 1 mei bij DSW, maar blijft betrokken bij de zorg in de regio. Hoe houdt u dat vol, al die tijd in de zorg?

“Je houdt het vol als het interessant is. En dit vak boeide me direct. Na mijn huisartsenopleiding had ik allerlei waarnemingen gedaan en ik moest even nadenken over wat ik nu eigenlijk wilde. Toen heb ik een jaar bij een voorloper van DSW gewerkt. In de wereld van de organisatie van de zorg. Ik vind die samenhang tussen de diverse zorgonderdelen zó belangrijk. Wij zijn altijd maar met curatie bezig, terwijl we het voorstadium vergeten.

Ik zat nog in de modus ‘je moet eerst een echte dokter worden’, dus ik ben daar niet gebleven. Maar ik voelde al: ik kom hier terug. Uiteindelijk was dat pas na twintig jaar, in 2001. Sindsdien is er zoveel veranderd, dat is indrukwekkend.
Naast die boeiende samenhang was er nog een drijfveer. Een goede samenwerking binnen en tussen de domeinen is van heel groot belang. Ik heb me er de afgelopen twintig jaar hard voor gemaakt om die samenwerking een goede plaats te geven en af te rekenen met de frustraties en de hobbels. We moesten een positieve flow krijgen. Dat heeft het al die jaren interessant gemaakt.”

Een hele grote verandering was de herziening van de langdurige zorg per 1 januari 2015. De AWBZ werd een slankere Wlz, de wijkverpleging ging naar de Zorgverzekeringswet en ook werd het Wmo-domein uitgebreid. Ik ben ruim een jaar daarvoor al met de gemeente gaan praten om te zeggen, laten we dingen samen oppakken. Maak gebruik van wat wij hebben geleerd en van onze expertise. Toen hebben we convenanten gesloten. Iedereen snapt dat je deze problematiek alleen maar gezamenlijk kan oplossen. Niet als één partij. Dan moet je wel een beetje chemie hebben samen; ik heb gelukkig fijn samengewerkt met de wethouders zorg om alles in goede banen te leiden.”

U hebt een drang om de zaken in goede banen te leiden?

“Ja, ik denk dat dat wel bij mij past. Dat verbinden en samen oppakken. Ik ben een groot pleitbezorger van solidariteit. Dit heb ik van huis uit meegekregen. Solidariteit wordt vaak gekoppeld aan linkse politiek, maar dat is onzin. Als je jong bent, moet je wat voor de ouderen over hebben en als je gezond bent voor de zieken. Dat is jammer genoeg niet meer vanzelfsprekend. Het is zelfs de laatste jaren ten negatieve veranderd. We zijn egocentrischer gaan leven. In tijden van oorlog hebben we alles voor elkaar over, maar in hoogconjunctuur ebt dat weg. Ik vind dat het tijd wordt voor verandering.

Mijn vader zat in de plaatselijke politiek, hij was een christelijk politicus. Ik was als jongeling linkser dan hij, maar ik had altijd enorme bewondering voor zijn maatschappelijke betrokkenheid. Die heeft mij geïnspireerd.

Ik vind het zo triest dat je als je wordt geboren in een bepaald milieu of bepaalde wijk een andere levensverwachting hebt. Dat moet niet mogen. Als solidaire verzekeraar vind ik dat we daar iets mee moeten. Ook de arts M+G beseft dat die ongelijkheid er niet zou moeten mogen zijn en werkt daaraan. Daarvoor moeten we door de schotten heen breken. Uit het verleden kennen we de voorbeelden van de waterleiding en riolering die een ongekend verschil betekenden voor de volksgezondheid. Zo kunnen we ook grote gezondheidswinst boeken als we schulden en slechte huisvesting kunnen aanpakken.

Maar dat ligt nu voor een groot deel bij de gemeenten. Domeinoverstijgend werken, zoals artsen M+G gewoon zijn om te doen, is de manier om dit in gezamenlijkheid op te pakken.”

Was de opleiding tot arts M+G niets voor ú geweest?

“Dat zou zomaar kunnen. Ik ben volgens mij van de generatie daarvoor. Maar ik zou goed in die opleiding hebben gepast.”

U bent eigenlijk een directeur Maatschappij + Gezondheid geworden…

“Inderdaad! Solidariteit is een begrip dat bij artsen M+G past en dat ook sterk leeft bij DSW. iedereen die aangenomen wordt heeft het hoog in het vaandel staan. Als je zorgt dat iedereen het in zich heeft, raakt het vanzelf in het DNA verankerd. Wij hebben mensen nodig die bereid zijn om anders te kijken en een beetje buiten lijntjes te kleuren als dat in het algemeen belang is. We zeggen altijd: liever principieel dan commercieel. We doen bijvoorbeeld niet aan risicoselectie. Die is ook eigenlijk bij wet verboden, maar wordt toch op slinkse manieren toegepast.”

Lees ook: Toos Waegemaekers: ‘We komen hier sterker uit als beroepsgroep’

Welke rol hebben artsen M+G voor de volksgezondheid?

“Artsen M+G spelen een grote rol voor de volksgezondheid. Zij hebben een helikopterview. Zij onderkennen de relatie tussen sociale problematiek en gezondheid en kijken naar preventie. Maar ook het samenwerken tussen de zorgdomeinen en het ‘ontschotten’ om de problematiek samen op te pakken; daar is een arts M+G bij uitstek de juiste figuur voor. Dat is zo waardevol, zij hebben een specialisatie maar ze kijken en denken breed. Ze hebben ook kennis van elkaars gebieden. Zulke artsen hebben we nodig. We moeten niet in de doorgeschoten specialisaties terechtkomen die we in de ziekenhuiszorg kennen.

Wat zou het eerste zijn dat u zou veranderen in de zorg als u de kans had?

“Ik zou het motto ‘principieel niet commercieel’ overal onderdeel van de zorg maken. Bij verzekeraars, bij VWS, bij zorgorganisaties. Ik zou solidariteit in alles wat we doen de plaats geven die het verdient. En ik zou dat ook graag aan de mensen duidelijk willen maken. Ik heb lang met jongeren in een Jongerenraad samengewerkt. Dat was zo mooi. Eerst denken jongeren: ik heb geen geld, een lage premie is belangrijk. Dan laat je ze zien wat dat betekent voor hun ouders en hun opa en oma en dan begrijpen ze het. En vinden ze die paar euro veel minder boeiend.

Kijk, ik zeg het nu als verzekeringsman, maar een arts M+G zou ook kunnen vertalen wat solidariteit voor gezondheidswinst oplevert en wat het gebrek eraan voor schrijnende situaties veroorzaakt. Je moet eigenlijk overal schakels hebben, pionnen die goed werk doen op dit gebied. Het zou me niks verbazen als artsen M+G die rol gaan pakken.”

U ziet op veel plekken een rol voor de arts M+G, maar hun aantal is sterk afgenomen de laatste jaren

“Ik vind de schaarste aan artsen M+G een groot probleem. Juist met de uitdagingen in de huidige tijd hebben we hen nodig. Er moet alles aan gedaan worden om de context van de opleiding en de financiering op orde te krijgen. Ik begrijp niet waarom de ene aios wel een salaris krijgt en de ander niet. Waarom de ene aios zijn opleiding vergoed krijgt en de ander niet of nauwelijks. In feite worden mensen arts vanuit een roeping. Ik heb drie kinderen die arts zijn, dus ik kan het weten. Er is veel aan het veranderen in de perceptie van de medische wereld. De hiërarchie is aan het verdwijnen, tonnen verdienen wordt minder belangrijk, parttime werken normaler. Artsen M+G zien de samenhang tussen alle onderdelen; verzekeringstechnisch, medisch, de wijk waar iemand woont, andere sociale aspecten. Zodra je te dichtbij staat, zie je het niet meer. Daarom denk ik dat artsen M+G met hun helikopterview zichzelf steeds beter op de kaart zetten. Grote veranderingen hebben breed kijkende mensen nodig.”

Lees ook: Saskia Rijnbende-Geraerts, arts M+G en medisch adviseur vaccineren